Wat Liberaal Groen wil met het Europese landbouwbeleid
Onze amendementen over voedselzekerheid en het GLB toegelicht.
Vanuit Liberaal Groen zijn 61 amendementen ingediend op het conceptprogramma van de VVD voor de Europese verkiezingen van 6 juni. Iets meer dan de helft gaan over dieren, landbouw, voedsel. Op energie en klimaat is het conceptprogramma al best ‘groen’. Daar hadden we weinig toe te voegen. De overige amendementen gaan over circulariteit, natuur en water.
Ik zal de komende dagen de amendementen van Team Voedsel toelichten. Vandaag: voedselzekerheid en het Gemeenschappelijk landbouwbeleid.
Nooit meer honger
Het conceptprogramma zet de dreiging van voedseltekorten wel erg zwaar aan:
Hoewel de oude doelstelling of missie van de EU om geen honger of ernstige voedseltekorten meer te laten ontstaan, overleefd lijkt te zijn, denkt de VVD dat vooral geopolitieke of klimaatverandering wel degelijk dit principe weer springlevend heeft gemaakt. Die ambitie is levendiger dan ooit en daarnaar moet gehandeld worden.
‘Nooit meer honger’ was strikt genomen nooit de missie van de EU. Dat was nooit meer oorlog. ‘Nooit meer honger’ was wel de doelstelling van het Gemeenschappelijk landbouwbeleid (GLB), en daarin zijn we ruimschoots geslaagd. Europa is netto-exporteur van voedsel en we gooien jaarlijks zelfs meer voedsel weg dan we importeren: 131 kg per hoofd van de bevolking in de EU, 161 kg in Nederland. We hebben daarom een amendement ingediend om bovenstaande passage te schrappen. Laten we kiezers geen angst aanpraten.
Anders eten
De wens om Europa minder kwetsbaar te maken voor geopolitieke- en klimaatverandering delen we wel. De beste (voor het klimaat) en gezondste manier om dat te bereiken, is ons voedingspatroon aanpassen: minder dierlijk en meer plantaardig eten. Dan hoeven we bijvoorbeeld minder – of nog beter: geen – soja te importeren als veevoer. Kunnen we vruchtbare landbouwgronden gebruiken om gewassen te telen in plaats van koeien op te laten grazen. Verminderen we de uitstoot van methaan (een broeikasgas) en ammoniak (stikstof), die ertoe leiden dat de aarde opwarmt en de biodiversiteit afneemt, wat de weerbaarheid van de natuur tegen klimaatverandering verzwakt.
De meeste Europeanen consumeren meer eieren, vlees en zuivel dan goed voor ze is, en eten te weinig groenten en fruit, granen, noten en peulvruchten (zoals bonen en erwten). Dat is deels gewoonte en eigen keuze. Maar Europees beleid houdt vlees en zuivel ook kunstmatig goedkoop.
Kunstmatig goedkoop
De meeste Europese landbouw- en voedselsubsidies gaan naar vlees en zuivel. Van de 680 miljoen euro directe inkomenssteun aan Nederlandse boeren in 2018 kwam bijvoorbeeld 350 miljoen euro terecht bij melkveehouders. (En dan zijn boeren in Nederland nog minder afhankelijk van Europese subsidies dan in andere lidstaten.) De EU trekt jaarlijks zelfs tientallen miljoenen euro’s subsidie uit om reclame te maken voor vlees en zuivel!
In de periode 2014-20 ging er — reclame inbegrepen — 1.200 keer meer Europese subsidie (geen typo) naar vlees en zuivel dan naar plantaardige vlees- en zuivelvervangers.
Nederland verdrievoudigt dan ook nog eens de belasting op plantaardige melkvervangers terwijl koemelk van de verbruiksbelasting is uitgezonderd. En dan beweren dat die markt nu eenmaal klein is, omdat er ‘geen vraag is.’ Vind je ‘t gek.
Staatssteun is niet liberaal
De VVD is principieel tegen staatssteun. Eerdere verkiezingsprogramma’s pleitten dan ook onomwonden voor het afschaffen van de inkomenssteun per hectare, oftewel de eerste pijler van het GLB. Subsidie moet tijdelijk zijn, om innovatie een kans te geven.
Prima dat de overheid mestvergisting steunt, waarmee groen gas uit dierlijke mest kan worden opgewekt. Of varkenshouders die willen stoppen met het afbranden (‘couperen’) van staarten en daardoor — hopelijk tijdelijk — extra kosten maken. Daar gaat in Nederland 2,5 miljoen euro Europese subsidie naartoe. Maar als ondernemers ieder jaar publiek geld nodig hebben puur om rond te komen, dan mankeert er óf iets aan hun bedrijfsvoering óf aan de markt waarin ze opereren.
Dat laatste is in de landbouw het geval en heeft te maken met goedkope import van buiten de EU, de marktmacht van afnemers, en consumenten die geen eerlijke prijs willen betalen voor een goed product. Dát moeten we veranderen, niet afdekken met subsidie.
(De tweede pijler van het GLB is plattelandsontwikkeling. Daar willen we juist méér geld, om boeren te betalen voor agrarisch natuur-, landschaps- en waterbeheer. Dat is geen subsidie, maar een vergoeding voor niet-te-vermarkten maatschappelijke diensten. Van natuurherstel en tijdelijke waterberging voor perioden van zware regenval profiteren we allemaal.)
Op termijn is binnenkort
Het conceptprogramma is wel erg voorzichtig: de hectaresteun zou ‘op termijn’ en ‘geleidelijk’ moeten worden ‘afgebouwd’. De EU werkt met meerjarenbegrotingen van zeven jaar. Dat is geleidelijk. De volgende begrotingsperiode is 2028-34. Dat is op termijn. Het voorstel van Liberaal Groen is daarom:
Tijdens de komende herziening van het GLB zetten wij in op afbouw van de hectaresteun en inzet van de middelen om groene innovatie, eco-activiteiten en agrarisch natuur- en landschapsbeheer te financieren.
Met als aanvulling:
In het landbouw- en voedselbeleid staan dierlijke en plantaardige productie en producten op gelijke voet.
Want zolang Europa landbouw subsidieert, zou het niet één sector (veeteelt) voor anderen (akker- en tuinbouw) moeten trekken.
Volgende keer: het probleem met soja en waarom VVD-boeren en Liberaal Groen het eens zijn over verwerking van dierlijke mest.
We hebben nog een plek open in Team Voedsel van Liberaal Groen. Ben je lid van de VVD en geïnteresseerd? Stuur dan een mailtje naar n.ottens@gmail.com. Geen VVD-lid, maar wel liberaal en benieuwd? Kom dan naar de Nieuwjaarsreceptie van Liberaal Groen met Silvio Erkens op 17 januari om kennis te maken. Meld je aan bij secretaris@liberaalgroen.vvd.nl.