Vuurwerk is niet meer leuk. VVD'ers willen verbod
Wat voor de één een feestje is, is voor slachtoffers, politie, zorgpersoneel en heel veel dieren een jaarlijks terugkerend drama.
VVD’ers houden wel van een feestje. Oud en Nieuw is dat voor velen van ons niet meer.
Oogarts Jan Keunen, voormalig Eerste Kamerlid en vicevoorzitter van de VVD Rijk van Nijmegen, pleit binnen de partij al jaren voor het verbieden van vuurwerk. Het (toenemende) geweld dat vuurwerk in de hand werkt, vooral tegen politie en andere hulpverleners, is voor steeds meer VVD’ers reden om zijn oproep te steunen.
Ruim 400 leden ondertekenden de afgelopen weken een petitie die vraagt om een landelijk verbod op de verkoop, het bezit en het afsteken van consumentenvuurwerk. Keunen bood de petitie donderdagavond aan de Tweede Kamerfractie aan tijdens het Landelijk Vuurwerk Overleg van de VVD in Rotterdam. De Rotterdamse VVD had zich nog die ochtend achter een verbod geschaard.
‘De huidige vuurwerktrend leidt tot ernstige materiële en immateriële schade en brengt onze hulpverleners en burgers in gevaar,’ schrijft Keunen samen met mede-initiatiefnemers Gezina Atzema, Margretha du Carmo Krabbe, Bakir Lashkari, Sepideh Pouwels en Hermannus Stegeman.
Ook oud-ministers Loek Hermans en Ed Nijpels, oud-staatssecretaris Dick Dees, voormalig Tweede Kamervoorzitter Frans Weisglas en voormalig Tweede Kamerlid Han ten Broeke tekenden mee.
Liberale waarden
De vuurwerkdiscussie is voor VVD’ers niet makkelijk. Het is een liberaal beginsel dat de vrijheid van de één ophoudt waar die van een ander begint. Maar die grens is niet altijd objectief te trekken.
Zelfs als twee derde van de Nederlanders — ook twee derde van de VVD-stemmers — de verkoop van, en het afsteken door, particulieren liever verbiedt, is dat voor liberalen niet per se een reden om vuurwerk in de ban te doen. Een goede democratie beschermt immers de vrijheden van minderheden tegen een ‘tirannie van de meerderheid’.
Maar er zijn grenzen aan onze verdraagzaamheid. Eén uur plezier voor de één weegt toch niet op tegen levenslange en zelfs levensbeëindigende gevolgen voor anderen?
De schade van vuurwerk — niet alleen voor mensen, maar ook voor dieren; daarover later meer — is zo groot dat een verbod volgens mij gerechtvaardigd is. Ik heb daarom ook graag mijn naam onder de petitie gezet. (Wat ons betreft, worden er in de toekomst alleen nog professionele vuurwerkshows georganiseerd.)
Zorg
Dit jaar vielen twee doden door vuurwerk en werden 1.162 mensen op een huisartsenpost of spoedeisende hulp behandeld voor verwondingen. Daarvan had iets meer dan de helft zelf vuurwerk afgestoken. 45 procent werd slachtoffer van het vuurwerkgebruik van anderen. 39 procent was jonger dan 16 jaar.
187 mensen hebben dit jaar oogletsel door vuurwerk opgelopen, het hoogste aantal in tien jaar tijd. Daarvan waren er 72 omstanders. 15 mensen zijn aan minstens één oog blind geworden. Zes ogen zijn volledig verwijderd. 60 procent van de oogwonden werd veroorzaakt door legaal vuurwerk.
Deze jaarlijks terugkerende trauma’s zijn niet alleen dramatisch voor de slachtoffers; het kost ons allemaal bakken met geld. Tijdens de voorgaande vijf jaarwisselingen bedroegen de gemiddelde spoedeisende medische hulpkosten van een vuurwerkongeval 2.800 euro. Met 365 opnames kwamen de kosten een jaar geleden uit op 1 miljoen euro.
Die kosten worden niet verhaald op de daders of de verkopers van vuurwerk; die betalen we collectief, via onze belastingen en verzekeringspremies.
Openbare orde
Vernielingen van brievenbussen, bushaltes en ander openbaar en privaat bezit kan zelden op de daders worden verhaald. Het Verbond van Verzekeraars schat dat er rond de jaarwisseling voor 16 miljoen euro aan schade door vuurwerk is aangericht bij particulieren. Ook die kosten worden dus gesocialiseerd.
‘Helaas is er een kleine groep mensen die niet om kan gaan met vuurwerk en het verpest voor de rest,’ vond de Amsterdamse VVD al in 2020. ‘We zijn de verhuftering zat.’
Een jaar later voerde Amsterdam een lokaal afsteekverbod in. Dat sindsdien, ook dit jaar, massaal is overtreden. Niet alleen tijdens oudejaarsnacht, maar ook in de dagen en weken ervoor en zelfs erna. Vorige week werd hier in Amsterdam-West nog vuurwerk afgestoken.
De VVD-fractievoorzitter in de hoofdstad, Daan Wijnants, constateert:
Vuurwerk is een uit de hand gelopen traditie die in ieder geval in Amsterdam niet langer houdbaar is.
Utrecht voerde dit jaar een eigen afsteekverbod in. Ook daar maakte de vele overtredingen het voor de politie onmogelijk om te handhaven, volgens burgemeester Sharon Dijksma:
Als omliggende plaatsen vuurwerkverkoop en -gebruik toestaan, is het voor Utrecht ondoenlijk.
Zo heerst er op 31 december feitelijk wetteloosheid in onze steden. VVD’er Jan van Zanen, burgemeester van Den Haag en eerder van Utrecht, pleit al jaren voor een vuurwerkverbod:
De schade die we als samenleving lijden, loopt echt de spuigaten uit.
Jan Franssen, Annemarie Jorritsma en Jozias van Aartsen, oud-burgemeesters van respectievelijk Zwolle, Almere en Den Haag, vinden dat inmiddels ook. Ook zij tekenden de petitie.
Veiligheid
Ook in het VVD-netwerk Justitie en Veiligheid is steun voor een landelijk verbod. Ruud Verkuijlen, oud-Tweede Kamerlid en sinds een jaar commissaris bij de Nationale Politie, en Koen Simmers, hoofdbestuurslid van de Nederlandse Politiebond, tekenden mee.
Niet in de laatste plaats vanwege het onacceptabele geweld tegen politiemensen en andere hulpverleners. Dit jaar kregen 224 politiemannen en -vrouwen te maken met fysiek geweld. Bij hulpverleners, zoals brandweerlieden en ambulancepersoneel, noteerde de politie 44 slachtoffers.
‘Met name tegen agenten is met stevig vuurwerk en stenen gegooid,’ zei Van Zanen over de jaarwisseling in Den Haag. ‘Dat zijn dingen die echt niet kunnen.’
De huidige wet, die de ene vuurwerk verbiedt en de andere niet, maakt het voor de politie lastig om te handhaven. Dat in België meer vuurwerk legaal kan worden gekocht dan hier, en tegelijkertijd 19 van de 342 Nederlandse gemeenten het afsteken van alle vuurwerk verbieden, maakt het alleen maar moeilijker.
‘Dit zwabberbeleid leidt tot onwerkbare situaties voor alle handhavende partijen,’ vindt de voorzitter van de politiebond, Nine Kooiman.
Schiedam heeft bijvoorbeeld geprobeerd verkoopvergunningen in te trekken, maar werd toen door de rechter teruggefloten, onder andere omdat het vuurwerk gewoon verkrijgbaar zou blijven in buurgemeenten.
Dan is particulier vuurwerkgebruik ook nog eens toegestaan op de ene avond van het jaar dat bijna iedereen op straat wel een drankje op heeft. Het resultaat, volgens Kooiman: ‘Het is soms haast een oorlogsgebied geweest.’
Helaas is onze oproep van begin oktober totaal in de wind geslagen. Daarmee mist dit kabinet de kans om echt iets te doen aan de bescherming van hulpverleners.
In een interview met KRO/NCRV op Radio 1 was ze een week later stelliger: het kabinet laat politiemensen ‘in de kou staan’. Dat kan en mag de VVD niet nog een jaar laten gebeuren.
Dierenleed
De meeste onschuldige slachtoffers kunnen niet van zich laten horen. Dat zijn de miljoenen honden, katten, vogels en andere dieren die lijden als een gevolg van ons vuurwerkgebruik. Vooral het geknal is angstaanjagend voor dieren, omdat hun gehoor tot wel vier keer scherper is dan dat van mensen.
De helft van de Nederlanders heeft een hond of kat. (PVV-stemmers hebben naar verhouding de meeste huisdieren.) Volgens de Dierenbescherming is zo’n twee derde van de honden en driekwart van de katten bang voor vuurwerk. Dat zijn 2,4 miljoen dieren!
Binnen de VVD is vorig jaar een groep opgericht om het belang van dieren te behartigen: Liberale Dierenvrienden. Michael van Os de Man, de voorzitter, is één van de initiatiefnemers van de petitie. Zelf ben ik ook lid. Franca Kerstens, tevens voorzitter van het Liberaal Netwerk Senioren, schrijft op hun website:
Hondenbezitters zien dat hun dier helemaal gestrest en angstig wordt van al het lawaai. Zo ernstig soms dat ze naar een prikkelarme omgeving verkassen tijdens de feestdagen of hun dier kalmeringstabletten moeten geven. Om maar te zwijgen van dieren die mishandeld worden met vuurwerk. Nee, katten houden er niet van als er rotjes of zwaarder vuurwerk naar ze toe wordt gegooid. Elk jaar weer levert dit slachtoffers met ernstig letsel en soms de dood tot gevolg op. Voor dieren, ook in de vrije natuur, is vuurwerk echt geen feest.
Ieder jaar kunnen we verhalen lezen van (huis)dieren die door vuurwerk zijn gedood. Dit jaar een geleidehond in Julianadorp en een veulen in Noord-Brabant.
Egels die door het vuurwerkgeknal te vroeg uit hun winterslaap ontwaken, hebben niet meer de kracht om zichzelf nog een keer goed vol te eten, waardoor ook zij overlijden.
‘Direct dood neervallen doen vogels meestal niet van vuurwerk.’ Maar de Vogelbescherming wijst er wel op dat door alle paniek ongelukken gebeuren:
Door knallen, rook en lichtflitsen overal om hen heen, vliegen ze zich soms wel in blinde paniek dood tegen ramen, hoogspanningskabels en andere hoge obstakels.
Door radarbeelden en vogeltellingen uitgevoerd door vrijwilligers van Sovon te combineren, weten we dat er tijdens de jaarwisseling 1.000 keer meer vogels in de lucht vliegen dan normaal. Terwijl de Wet natuurbescherming het eigenlijk verbiedt om vogels opzettelijk te verstoren.
Milieu
Liberaal Groen vond in 2020 al dat de VVD een vuurwerkverbod serieus moest nemen gelet op de schade aan het milieu. Voorzitter Bram Cool behoort dit jaar tot de initiatiefnemers van de petitie.
Tijdens de jaarwisseling leidt het afsteken van vuurwerk in korte tijd tot een forse stijging in luchtverontreiniging. In de uren na middernacht zit er tientallen keren zoveel fijnstof in de lucht als normaal. 5 procent van de totale jaarlijkse fijnstofuitstoot is te wijten aan het afsteken van vuurwerk op één avond. Vooral mensen met longaandoeningen, zoals astma, hebben hier last van. De VVD in Amersfoort steunde een week gelegen een motie van CDA en Partij voor de Dieren, die oproept tot een landelijk vuurwerkverbod met verwijzing naar fijnstof.
Bij het afsteken van vuurwerk komen verder zwaveldioxide en verschillende zware metalen vrij. 10 procent van de uitgestoten metalen komt terecht in de lucht. De rest verdwijnt in het riool, in de bodem of wordt opgeruimd. Zware metalen als koper en strontium verontreinigen nog maandenlang de bodem en het drinkwater van (wilde) dieren. Zo is koper in hoge concentraties giftig voor dieren die in het water leven en schadelijk voor planten.
Hoe verder?
Alleen bij BBB, Forum voor Democratie en SGP zijn de meeste kiezers tegen een vuurwerkverbod. Toch is de SGP in de Tweede Kamer vóór. Diederik van Dijk zei daarover:
Wat de SGP betreft trekken we hier een grens. […] Het is tijd dat de politiek de noodkreten van hulpdiensten en gemeenten serieus neemt. Uit recente cijfers blijkt dat de politie onder de huidige omstandigheden niet in staat is om burgers tijdens de jaarwisseling voldoende te beschermen. Het is naïef om te denken dat we met sussen en praten de boel wel rechttrekken. Een vuurwerkverbod zou de jaarwisseling veiliger maken en de handhaving eenvoudiger. Niet alleen illegaal vuurwerk zorgt voor ongelukken; ook legaal vuurwerk wordt misbruikt. In het heetst van de strijd kan dat onderscheid simpelweg niet gemaakt worden. Daarom pleit de SGP voor een algemeen vuurwerkverbod, met ruimte voor lokale afwegingen, door naast professionele gebruikers ook dorps- of buurtverenigingen te vergunnen om vuurwerk af te steken.
Het CDA is dit jaar bijgedraaid. Fractievoorzitter Henri Bontenbal licht toe:
Het kan zo niet doorgaan. We kunnen niet volhouden pal achter onze politiemensen, brandweermensen en zorgverleners te staan, maar één keer per jaar weg te kijken.
In de Tweede Kamer ligt een wetsvoorstel klaar dat consumentenvuurwerk verbiedt (met ruimte voor uitzonderingen zoals door de SGP geschetst). BBB, FvD en PVV zijn tegen. Of NSC óf VVD kan dit wetsvoorstel een meerderheid geven.
Volgens Ines Kostić, wiens Partij voor de Dieren in 2020 samen met GroenLinks het initiatief voor het wetsvoorstel nam, is het afwachten welke partij als eerste overstag gaat:
De partij van law and order of de partij van goed bestuur?