Veel aandacht voor dierenwelzijn in debat over landbouwbegroting
NSC en VVD willen diertransporten aan banden leggen. PvdD en PVV vragen om een handelsverbod van ongezonde honden en katten.
‘Het is mooi dat de aandacht voor dierenwelzijn in de Kamer is gegroeid en dat veel partijen hier aandacht voor hebben,’ zei Jean Rummenie (BBB) donderdag. De staatssecretaris is verantwoordelijk voor biodiversiteit en natuur, de NVWA, tuinbouw en visserij. Hij mocht daar veel vragen over beantwoorden, maar niet voordat hij vertelde hoe hij als landbouwraad in Djakarta tussen 2010 en 2014 drie straatkatten adopteerden, waarvan één, genaamd Konijn, nog steeds bij hem woont.
Die naam maakte het nog even lastig om de poes mee naar huis te nemen. Hoewel zijn secretaresse had aangegeven dat het echt om een kat ging, kreeg Rummenie aanvankelijk toch van de vliegtuigmaatschappij te horen: ‘KLM doet geen konijnen.’ Gelukkig was onze nationale trots voor rede vatbaar en leeft Konijn nu gezellig in Bezuidenhout.
De liefde voor huis- en hobbydieren leeft breed in de Nederlandse politiek. Dat is de laatste jaren gaan afstralen op dieren in de veehouderij. ‘Een ruime Kamermeerderheid hangt niet meer achterin alles tegen te houden met gehannes in de achterhoede,’ stelde Esther Ouwehand (PvdD) woensdag in haar bijdrage tevreden vast. Maar ze plaatste ook een kanttekening:
Het probleem is alleen wel dat deze coalitie de achterhoede het hele ministerie van Landbouw in handen heeft gegeven.
Dat bleek een maand geleden, toen minister Femke Wiersma (BBB) een verbod op stroomstootapparatuur in de veehouderij probeerde tegen te houden ondanks bijna-Kamerbrede steun. NSC, PVV en VVD dwongen haar het verbod door te zetten. Donderdag kondigde ze aan dat het besluit vlak na het herfstreces, dus begin november, naar de Kamer komt.
Incidenten of structureel?
Wiersma blijft zich echter verzetten tegen de indruk van met name de Partij voor de Dieren dat mishandelingen en overtredingen in de veesector structureel voorkomen. Het gaat volgens haar om ‘verschrikkelijke’ en ‘volstrekt onacceptabele’ incidenten, waartegen moet worden opgetreden. Wanneer Ouwehand vraagt waar ze dat op baseert, zegt Wiersma:
Ik ken veel boeren die goed omgaan met hun vee. Dat is wat mij betreft de standaard.
Als het over wolven gaat, draait de BBB de redenatie om. Volgens fractievoorzitter Caroline van der Plas én Rummenie noopt ‘incident op incident’ tot ‘steviger’ beleid. Hoewel de invulling daarvan erg ambtelijk klinkt: een landelijk informatiepunt, een gezamenlijke ‘visie’ en ‘plan van aanpak’ met provincies, oprichting van een ‘wolf fencing team’ en bij de Europese Commissie vragen om ‘maatwerk’ voor ons ‘klein, dichtbevolkte land.’
Dierwaardige veehouderij
Voor de zomer stemde de Tweede Kamer in met een plan van D66 en VVD om uiterlijk in 2040 een ‘dierwaardige veehouderij’ in Nederland te realiseren langs de zes principes die de Raad voor Dierenaangelegenheden daarvoor heeft aangewezen:
Erkenning van de intrinsieke waarde en de integriteit van het dier.
Dat betekent in ieder geval geen medisch onnodige ingrepen, zoals staarten afbranden en snavels vijlen.
Goede voeding.
Goede omgeving.
Goede gezondheid. (En voorkomen van pijn.)
Natuurlijk gedrag kunnen vertonen.
Zoals exploreren, een nest bouwen, zogen, sociaal zijn met andere dieren en zich kunnen terugtrekken.
Positieve emotionele toestand.
Of: een beetje geluk.
De eerste stap naar die dierwaardige veehouderij is het afkondigen van algemene maatregelen van bestuur over onder meer het ontwerp en de inrichting van stalsystemen. Wat VVD-woordvoerder Thom van Campen betreft, worden die maatregelen wetenschappelijk ‘getoetst’. Hij diende daarvoor een motie in met CU, D66, GL-PvdA, NSC en PVV.
Een volgende stap is de oprichting van een onafhankelijk autoriteit die toezicht gaat houden op de voortgang naar een dierwaardige veehouderij. Omdat de Raad voor Dierenaangelegenheden en wetenschappers van de Universiteit Utrecht leidend zijn geweest in de ideeënvorming over dierwaardigheid, ligt het volgens Anne-Marijke Podt (D66) en Van Campen in de rede dat in ieder geval zij bij zo’n autoriteit worden betrokken. Ze dienden daarvoor gezamenlijk een motie in.
Wiersma vroeg om de motie aan te houden. Over de invulling van de autoriteit voert zij nog gesprekken. Maar, zei Podt, dat is precies waarom de liberalen hun motie nú indienen. De minister vindt het niet fijn, maar de Tweede Kamer gaat erover stemmen.
Partijen vragen meer geld
De omschakeling naar een dierwaardige veehouderij is niet gratis. Uit onderzoek van Gé Backus, directeur van Connecting Agri & Food en lid van de Raad voor Dierenaangelegenheden, en Roel Jongeneel van Wageningen Economic Research komt een eenmalige investering van 4,4 tot 5 miljard euro naar voren, afhankelijk van de omvang van de veestapel. Per jaar zouden de meerkosten op ongeveer 1 miljard euro liggen. Nederlanders besteden jaarlijks 16 miljard euro aan eieren, vlees en zuivel.
Volgend jaar komt er 1 miljoen euro voor pilots. CDA, D66 en SGP hebben een amendement ingediend om dat bedrag te verhogen naar 10 miljoen.
Soepelere regels
Er is ook vooruitgang te boeken zonder geld. Zo vragen Dion Graus (PVV) en Van Campen in een motie om soepelere wet- en regelgeving voor boeren die hun kalveren en kuikens op de boerderij willen laten opgroeien.
Graus klaagde woensdag dat gemeenten boeren ‘dwarsbomen’ die op hun land schuilplekken tegen hitte en regen willen aanbrengen voor dieren die buiten lopen. Eline Vedder (CDA), zelf boerin, bevestigde dat.
Wiersma antwoordde schriftelijk dat er dit jaar een Kennis op Maat-programma ‘Beschutting voor dieren in de weide’ is gestart om praktische en juridische kennis onder de aandacht van boeren, gemeenten en provincies te brengen. ‘Het zwaartepunt ligt in eerste instantie op het ontwikkelen van informatiemateriaal, richtlijnen en handvatten voor de verschillende stakeholders.’ In 2025 komen er landelijke bijeenkomsten.
Diertransporten
De Tweede Kamer is bijna unaniem in de wens om langeafstandstransporten van dieren aan banden te leggen. Eyes on Animals, één van de organisaties in de Dierencoalitie, onthulde eerder deze maand in samenwerking met de Ierse publieke omroep dat er nog steeds veel misgaat bij het vervoer van jonge kalveren naar continentaal Europa. Nederland is al jaren de grootste afnemer van Ierse kalveren, maar daar wil de Tweede Kamer vanaf.
Ook de export van varkens naar Zuid-Europa, waarvan het vlees niet zelden weer naar Nederland terugkomt, is NSC-woordvoerder Harm Holman een doorn in het oog. In 2020 werden nog 722.000 biggen naar Spanje geëxporteerd. Dit jaar zijn er al 1,6 miljoen biggen naar Spanje gegaan.
In april vroeg Holman toen-nog minister Piet Adema (CU):
Je haalt voer uit Zuid-Amerika. Je brengt dat naar Nederland. Hier worden die biggetjes gemaakt. Hier blijft de mest en de emissie achter. Die biggetjes gaan op een zeer dieronwaardig transport naar Spanje, en het vlees gaat weer naar elders anders in de wereld. Hoe kunnen we regelen dat dit toch eigenlijk niet meer mag gebeuren in deze tijd?
Adema beriep zich destijds op Europese regelgeving. Voor het vervoer van levende dieren geldt namelijk een EU-verordening. Ook Wiersma wees daar deze week op. Het ministerie lijkt niet echt geïnteresseerd in dingen die Nederland zelf kan doen om het transport van dieren over lange afstanden dan weliswaar niet te verbieden, maar wel veel minder aantrekkelijk te maken. Zoals het verhogen van de minimumleeftijd van geïmporteerde kalveren, het verhogen van de NVWA-vergunningskosten (ook te rechtvaardigen omdat de dienst meer capaciteit nodig heeft om transporten te controleren) en het reguleren van het aantal kalveren dat in Nederland mag worden gehouden. (Voor kippen, koeien en varkens moeten boeren fosfaat- of dierrechten aanschaffen. Voor vleeskalveren niet.)
Holman probeert het nog een keer: samen met Van Campen heeft hij een motie ingediend die het kabinet oproept om langeafstandstransporten, van en naar Nederland, ‘fors’ terug te dringen. Ook met oog op het risico dat dierziektes zich verspreiden en overslaan op de mens.
Handhaving
Een jaar geleden nam de Tweede Kamer een motie van Tjeerd de Groot (D66) aan, die oproept om medisch onnodige ingrepen bij dieren — zoals het afbranden van varkensstaarten en het onthoornen van kalveren — te stoppen. Het afbranden (‘couperen’) van varkensstaarten is sinds 1991 verboden. Toch heeft maar 1 procent van de varkens in Nederland een staart. Varkens in Nood is een rechtszaak gestart om de NVWA te dwingen tegen deze structurele dierenmishandeling op te treden.
Ook Wakker Dier sleept de NVWA voor de rechter. De toezichthouder blijft maar waarschuwing geven aan koeienboeren de pasgeboren kalfjes ‘s zomers niet beschermen tegen hitte.
Graus zet er nog een beetje druk achter. In een motie vraagt hij het kabinet om de NVWA te laten handhaven tegen het ‘routinematig en zowel verdoofd als onverdoofd amputeren van lichaamsdelen van dieren zonder medische noodzaak.’
Handels- en houdverbod
Samen met Ines Kostić (PvdD) heeft Graus ook een motie ingediend die vraagt om een handels- en houdverbod van dieren die niet in Nederland mogen worden gefokt.
Dier&Recht vroeg hier recent aandacht voor in een rondetafelgesprek met Tweede Kamerleden over de voorgestelde EU-verordening voor honden en katten. Hoewel Nederland de fok van gezelschapsdieren met schadelijke uiterlijke kenmerken verbiedt — zoals te korte snuiten bij honden en vouworen bij katten — mogen dezelfde dieren nog wel worden geïmporteerd. De verordening zou de fok op ‘schadelijke uiterlijke kenmerken’ in de hele EU verbieden zonder voor te schrijven wat schadelijke uiterlijke kenmerken zijn. Dan moeten we dus hopen dat landen als Bulgarije en Roemenië even secuur zijn als wij terwijl uit onderzoek van Vier Voeters blijkt dat deze lidstaten bestaande regels, over bijvoorbeeld registratie en vaccinatie, al niet naleven.
De staatssecretaris antwoordde dat de NVWA een ‘risico-inventarisatie’ uitvoert naar schadelijke uiterlijke kenmerken. Dat moet halverwege 2025 zijn afgerond. Op basis daarvan wil hij een besluit nemen.
In de tussentijd wordt wel het verbod op tentoonstellingen en wedstrijden met gecoupeerde honden en paarden uitgebreid.
Vissen en visserij
Een aantal gemeenten — Bloemendaal, Groningen, Haarlem, Nijmegen en Tilburg — weert reclame van vlees (ook van vis) en zuivel in openbaar bezit. De BBB vindt dat maar niets.
In een motie vraagt Van der Plas het kabinet om EU-gelden aan te wenden voor de promotie van vis. Het vorige kabinet verzette zich in Europa juist tegen de besteding van belastinggeld aan vlees- en zuivelreclame. In 2023 kende de Europese Commissie 46 miljoen euro toe aan campagnes om vlees en zuivel te promoten.
Op z’n minst zou Van der Plas graag zien dat Rummenie het belang van vis onder de aandacht brengt in gesprekken met gemeenten en provincies. Wat irritatie wekte bij Kostić: ‘De staatssecretaris is toch geen visboer?’
Het PvdD-Kamerlid diende zelf een motie in die het kabinet vraagt om bij toekomstige besluiten die vissenwelzijn raken aan te geven op welke manier de intrinsieke waarde en het welzijn, de gezondheid en de integriteit van vissen zijn meegewogen, oftewel de principes voor dierwaardigheid waarlangs de veehouderij wordt heringericht.
De uitbreiding van beschermde natuurgebieden, wind-op-zee en zandwinning op de Noordzee beperkt de ruimte voor vissers. Wim Meulenkamp (VVD) vroeg het kabinet of kabeljauwteelt mogelijk is in kunstmatige riffen tussen windparken? Er wordt in windpark Borssele geëxperimenteerd met passieve visserijmethodes en natuurinclusief bouwen. Volgens de staatssecretaris heeft dat een ‘positieve impact’ op de biodiversiteit, ‘zoals de kabeljauw.’ Er komen binnenkort pilots waarin vissers zelfstandig met passieve tuigen in windenergiegebieden Borssele en Hollandse Kust Zuid kunnen werken.