Puigdemont hoort aan tafel, niet in een cel
In plaats van de afgezette regiopresident te arresteren, zou Spanje met hem moeten praten.
In een slepend conflict tussen ongelijken kan het helpen als de sterkste partij mildheid toont. In de verhoudingen tussen Catalonië en de rest van Spanje is het andersom, schrijf ik voor NRC. Van de Catalanen wordt verwacht dat zij constant inbinden terwijl de Spaanse regering geen millimeter beweegt.
Sinds de onafhankelijkheidsverklaring in oktober heeft Spanje bijna alle leiders van de afscheidingsbeweging opgesloten. Ook de politici die naar het buitenland zijn gevlucht zijn niet veilig. Carles Puigdemont, de afgezette regiopresident, verbleef maanden in Vlaanderen, maar zal binnenkort waarschijnlijk door Duitsland worden uitgeleverd.
Spanje vaardigde een Europees arrestatiebevel uit toen Puigdemont terugkwam van een conferentie in Helsinki. De Duitse politie pakte hem in Sleeswijk-Holstein op. De verwachting is dat hij na de Pasen aan de Spanjaarden wordt overgedragen.
De nummers twee en drie van zijn partij, Junts per Catalunya (Samen voor Catalonië), en de leider van de tweede grootste onafhankelijkheidspartij, zitten al in een Spaanse cel. De plaatsvervangend voorzitter van Esquerra Republicana (Republikeins Links) is vorige week naar Zwitserland gevlucht.
Meeste Catalanen willen meer zelfbestuur
De separatisten wonnen in december wederom een meerderheid van de zetels, maar uit de peilingen blijkt dat de meeste Catalanen niet per se onafhankelijk willen worden. Wat ze wel willen is herstel van het zelfbestuur en het liefst meer macht voor de regio.
Mariano Rajoy, de Spaanse premier, weigert steevast het laatste en heeft Catalonië onder nationaal bewind geplaatst. Zolang er geen nieuwe regioregering komt, kan hij de Catalaanse autonomie niet herstellen. Maar iedere kandidaat voor het Catalaans presidentschap wordt door Spanje gearresteerd.
Rajoy heeft door laten schemeren dat wellicht over meer autonomie valt te praten als de Catalanen de onafhankelijkheid verwerpen. Toen Puigdemont echter zijn onafhankelijkheidsverklaring opschortte werd hij alsnog uit de macht gezet. Van enig gebaar, laat staan onderhandelingen, is geen sprake geweest. Spanje eist simpelweg dat de Catalanen zich aan de huidige wet houden. Rajoy heeft de regie uit handen gegeven, aan de rechterlijke macht, terwijl de kwestie om een politieke oplossing vraagt.
Compromis
Een compromis ligt voor de hand: verregaande autonomie voor de regio, vastgelegd in een nieuwe wet die door de Catalanen in een referendum moet worden goedgekeurd. Dan hoeft Spanje zich geen zorgen meer te maken over afsplitsing en hebben de Catalanen het gevoel dat ze over hun eigen toekomst kunnen beslissen.
Zo’n compromis zou in Catalonië op breed draagvlak kunnen rekenen, maar het zijn de extremen die het debat beheersen.
Rajoy is bang voor zijn eigen achterban. De liberale Ciudadanos, van oorsprong een Catalaanse partij, verzet zich fel tegen onafhankelijkheid en heeft Rajoys partij in de peilingen ingehaald.
De separatisten verliezen hun geduld. In Barcelona waren de protesten dit weekend voor het eerst gewelddadig. Zo’n 100 demonstranten raakten slaags met de politie. Puigdemont moest zijn aanhang oproepen geen geweld te gebruiken. Dat was in het verleden onnodig.
Het is hoog tijd dat Rajoy de eerste stap zet, anders loopt het verder uit de hand.