Hou de zorg maar zo, het werkt prima in Nederland
Terug naar de tijd van het ziekenfonds is echt geen goed plan.
Als we niet oppassen, krijgen we het ziekenfonds terug, schrijf ik vandaag in een opiniebijdrage in Trouw.
Partijen pleiten er niet expliciet voor. SP en GroenLinks spreken over ‘zorgfondsen’: oude wijn in nieuwe zakken. De PvdA wil de regierol bij de zorgverzekeraars weghalen en zet in op regionale samenwerkingsverbanden. CDA en PVV willen af van de concurrentie tussen ziekenhuizen. Zelfs de VVD laakt de ‘doorgeschoten’ marktwerking in de zorg. Het ruikt overal in Den Haag naar meer overheid en minder markt.
Je zou haast vergeten waarom we in Nederland de marktwerking hebben ingevoerd: wachtlijsten en tweedeling in de zorg kenmerkten het oude systeem.
Andere landen doen het slechter
In Spanje hebben ze nog het systeem dat we hier hadden: publieke zorg voor het gros van de bevolking en private zorg voor wie het kan betalen. Het Spaanse ziekenfonds is niet slecht, maar private zorg is beter. In het publieke stelsel krijg je een huisarts toegewezen. Bij de private zorgverleners kies je zelf je arts. Die kun je vaak de volgende dag al zien.
In de publieke zorg wachten Spanjaarden gemiddeld twee maanden op een afspraak met een specialist en drie maanden op een operatie. In de private zorg liggen de wachttijden lager en de lonen hoger. Dat gaat hand in hand: private zorgverleners kunnen makkelijker personeel, en goed personeel, werven.
Zorgstelsels vergelijken is lastig. Het is maar net waar je de nadruk op legt: keuzevrijheid, kosten, kwaliteit, toegankelijkheid. Wil je optimale keuzevrijheid, dan moet je naar de Verenigde Staten. Daar kun je naar iedere dokter en ieder ziekenhuis zonder te wachten – zolang je betaalt. Wil je geen ongelijkheid, ga dan naar Engeland. Daar is de zorg voor iedereen hetzelfde, en worden de kosten via de belastingen genivelleerd, maar heb je geen keuze en wel wachtlijsten.
Nederland komt altijd goed uit de bus. In de meeste onderzoeken staan we in de top tien, vaak zelfs in de top vijf. Hoe je het ook bekijkt, blijkbaar hebben we het hier zo slecht niet geregeld.
Belangstelling
Er is in Amerika belangstelling voor ons systeem. Waar wij over marktwerking discussiëren, zien de Amerikanen een pragmatische mix van het publieke en het private. Veel Nederlandse verzekeraars zijn coöperatieve instellingen die niet naar winst streven. Verzekeraars mogen bij wet niet eens winst uitkeren, alleen financiële buffers aanhouden. Consumenten kunnen slechts één keer per jaar van zorgverzekering wisselen. Verzekeraars mogen niemand weigeren.
De invulling van het basispakket en de hoogte van het eigen risico zijn wettelijk vastgelegd. De premie is voor iedereen gelijk. De helft van de premies wordt uit belastinggeld betaald. Voor het deel dat we zelf betalen, krijgt de helft van de huishoudens in Nederland nog een tegemoetkoming in de vorm van de zorgtoeslag. ‘Obamacare’, met de verplichte zorgverzekering en subsidies voor lage inkomens, is op ons stelsel gebaseerd.
Poortwachters
Ezekiel Emanuel, medisch ethicus en corona-adviseur van president Joe Biden, roemt onze combinatie van private zorgverzekeraars en machtige huisartsen, die volgens hem als ‘poortwachters’ fungeren. Zo houden we de kosten enigszins onder controle zonder dat men er voor terugdeinst om naar de dokter te gaan. Peter Bennemeer, voormalig bestuursvoorzitter van ziekenhuis Bernhoven in Uden, schatte laatst in EW zelfs dat 20 tot 25 procent van de zorg die wordt geleverd overbodig is.
Naast huisartsen spelen zorgverzekeraars een sleutelrol in het terugdringen van onnodige zorg. Oppositiepartijen spreken laatdunkend over de tirannie van de ‘efficiency’, maar dat is het middel, niet het doel. Stel: de overlevingskans van een kankerpatiënt in een klein ziekenhuis ligt onder het landelijke gemiddelde. Dan zou een zorgverzekeraar kunnen beslissen dat zij kankerzorg in dat ziekenhuis niet meer volledig vergoedt. Kankerpatiënten van die verzekeraar gaan naar andere ziekenhuizen. Nemen andere verzekeraars hetzelfde besluit, dan wordt zo’n ziekenhuis ertoe gedwongen óf haar kankerzorg flink te verbeteren óf haar kankerafdeling te sluiten. Dan schreeuwen PVV en SP moord en brand terwijl de marktwerking levens redt.
Marktwerking in de zorg is niet populair, maar vraag je Nederlanders hun eigen zorg te beoordelen dan geven ze die gemiddeld een 8. Daar wringt iets. Als ons zorgstelsel zo beroerd was, kon de zorg nooit zo goed zijn.
De partijen die de marktwerking hebben ingevoerd, moeten die beter verdedigen. En de partijen die zo veel kritiek hebben, zouden eens een land aan moet wijzen waar de zorg beter is geregeld dan hier voordat ze ons hele systeem op de schop nemen.