Wie in Nederland het nieuws over dieren, landbouw en voedsel volgt, kan weleens moedeloos worden. Er kan nog zoveel beter, en de verbeteringen gaan (te) langzaam.
Maar we worden ook overspoeld met slecht nieuws, waardoor veel van wat wél goed gaat aan ons voorbijgaat. Dankzij dierenbeschermers, ondernemers, politici, rechters, toezichthouders en wetenschappers is er in 2024 veel bereikt.
Om het jaar gelukkig af te sluiten, hierbij 50 dingen waar ik dit jaar blij van werd.
Huisdieren
Er kwam een positieflijst voor zoogdieren. Ruim 300 diersoorten werden beoordeeld. Dertig, waaronder cavia’s, geiten, honden, katten en konijnen, bleken geschikt om als huisdier te houden. De volgende positieflijst wordt voor reptielen.
De NVWA legde voor het eerst een permanent houdverbod op aan een Brabantse ondernemer die zijn dieren verwaarloosde. Op aandringen van toenmalig Tweede Kamerlid Erik Haverkort (VVD) geeft de in 2023 gewijzigde Wet aanpak dierenmishandeling en dierverwaarlozing handhavers en rechters sinds 1 januari de bevoegdheid om dierenbeulen voor het leven het bezit en houden van dieren te ontzeggen.
Het kabinet kondigde een houdverbod van naaktkatten en katten met vouworen aan, en een verbod op tentoonstellingen en wedstrijden met gecoupeerde honden en paarden.
Bijna alle partijen in de Tweede Kamer steunden een motie van Dion Graus (PVV) en Ines Kostić (PvdD) om de import en het houden van dieren te verbieden die in Nederland niet mogen worden gefokt, bijvoorbeeld vanwege hun schadelijke uiterlijke kenmerken.
Veehouderij
De Tweede Kamer stemde in met een voorstel van Tjeerd de Groot (D66) en Thom van Campen (VVD) om in uiterlijk 2040 een ‘dierwaardige veehouderij’ in Nederland te realiseren in lijn met de aanbevelingen van de Raad voor Dierenaangelegenheden.
Ook steunde een meerderheid de oproep van De Groot en Pieter Grinwis (CU) om de kalverhouderij in te richten naar de benodigde omvang van de melkveehouderij. Van de anderhalf miljoen kalveren die vorig jaar in Nederland werden geslacht, waren de helft buitenlands. Die import, met name uit Ierland, gaat gepaard met veel dierenleed.
De meeste partijen in de Tweede Kamer steunden een motie van Harm Holman (NSC) en Van Campen om diertransporten in het algemeen ‘fors’ terug te dringen.
Ook riep een meerderheid het kabinet op om tegen de nieuwe EU-Transportverordening voor levende dieren te stemmen zolang daar verslechteringen voor het dierenwelzijn in staan. Zo telt het voorstel van de Europese Commissie transport over zee niet mee in de maximaal reistijd en wordt het vangen van kippen aan de poten nadrukkelijk wél toegestaan, terwijl dit bij de dieren leidt tot stress, bloedingen en botbreuken.
In eigen land oordeelde het College van Beroep voor het bedrijfsleven, de hoogste bestuursrechter, dat het optillen van kippen aan hun poten eigenlijk al is verboden onder de huidige wet.
Hetzelfde college oordeelde dat de minister onvoldoende heeft onderzocht en gemotiveerd welk ‘redelijk doel’ kraamkooien dienen. Tenzij de minister dit binnenkort alsnog kan onderbouwen, verdwijnen kraamkooien hopelijk uit de varkenshouderij. (Hierin worden moedervarkens vier tot vijf weken lang klemgezet tussen metalen stangen.)
Het college maande de NVWA om strenger te handhaven tegen boeren die hun dieren ‘s zomers in de brandende zon laten staan.
En de Tweede Kamer dwong minister van Landbouw Femke Wiersma (BBB) om nog voor het einde van het jaar een verbod op het gebruik van stroomstootapparatuur in de veehouderij af te kondigen. De minister was liever met de sector ‘in gesprek’ gegaan over misstanden.
In Denemarken sloten de dierenbescherming, overheid en veehouderijsectoren een convenant om het gebruik van kraamkooien te verminderen en kooien voor leghennen uit te faseren.
Supermarkten
Jumbo introduceerde als eerste supermarkt roomboter met 1 ster van het Beter Leven-keurmerk en besloot dat vanaf 2025 alle huismerkproducten gecertificeerd moeten zijn met een erkend onafhankelijk duurzaamheidskeurmerk, zoals Beter Leven voor eieren, vlees en zuivel.
Albert Heijn en Lidl verlaagden de prijzen van plantaardige vlees- en zuivelalternatieven, zodat die (bijna) evenveel kosten als hun dierlijke tegenhangers.
Dirk, Lidl en Plus brachten hamburgers en gehakt op de markt die bestaan uit 60 procent vlees en 40 procent plantaardige eiwitten.
Jumbo stopte als eerste supermarkt met vleespromoties in alle winkels en online.
HAK verlaagde de verkoopprijs van peulvruchten, zoals kikkererwten en kidneybonen, met 15 procent.
De Green Protein Alliance en ProVeg Nederland lanceerden, met steun van het Ministerie van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur, de Eiweet monitor. Bijna alle supermarkten en ook een aantal grote foodservice bedrijven werkten mee om de verhouding dierlijke/plantaardige eiwitten in hun in- en verkoop te meten.
De Tweede Kamer riep het kabinet en supermarkten unaniem op om te stoppen met de import van garnalen uit kwekerijen waar de ogen van moederdieren worden afgesneden.
Lidl bevoorraadde als eerste supermarkten voor het eerst alle 440 winkels fossielvrij.
Lidl Zwitserland verlaagde de prijzen van meer dan 100 biologische producten permanent met 9 procent.
Duitsland verplichtte een label voor dierenwelzijn met vijf schalen, oplopend van minimale wettelijke eisen naar biologisch.
Denemarken herschreef het officiële voedingsadvies met minder vlees en meer peulvruchten en vis. Duitsland halveerde zelfs de aanbevolen hoeveelheid eieren en vlees, en verlaagde de aanbeveling voor zuivel van drie naar twee porties per dag.
Horeca
Alle grote cateraars sloten zich aan bij de ambitie van Wakker Dier om in 2025 minstens 50 procent en in 2030 minstens 60 procent plantaardige eiwitten te verkopen.
Achttien grote festivals, waaronder Awakenings en Milkshake, serveerden dit jaar geen vlees en vis.
De Tweede Kamer eiste een verbod op het levend koken van krabben en kreeften. Het kabinet wilde nog twee jaar wachten totdat er een ‘werkbaar alternatief’ voor de horeca zou zijn.
Dieren in het wild
De Iberische lynx wordt niet meer met uitsterven bedreigd. In 2001 waren er nog maar 62 volwassen dieren in leven. Vorig jaar steeg het aantal naar zo’n 2.000.
De steur maakte na 100 jaar een comeback in Zweden.
De algazel, of sabelantilope, sterkte voldoende aan om niet langer als ‘uitgestorven in het wild’ te worden beschouwd. Zo’n 600 van de dieren leven inmiddels weer vrij in een natuurpark in Tsjaad.
De populatie wilde pandas groeide naar 1.900, bijna een verdubbeling ten opzichte van 40 jaar geleden.
Op de meeste plekken in de wereld nam ook het aantal zeeschildpadden toe.
Wetenschappers begrepen de taal van potvissen iets beter.
Alternatieve eiwitten
Meatable organiseerde de eerste proeverij van kweekvlees in Nederland. Tjeerd de Groot (D66) en Peter Valstar (VVD) kregen in 2022 een motie door de Tweede Kamer die hierom vroeg.
De Europese Commissie wees een Hongaars verzoek om kweekvlees op voorhand te verbieden af. Nederland en Zweden spraken zich nadrukkelijk uit tegen het Hongaarse voornemen.
De European Vegetarian Union en het Amerikaanse bedrijf Beyond Meat kregen gelijk van de hoogste Europese rechter: een Frans verbod op het gebruik van vleesnamen, zoals steak en worst, voor plantaardige producten is illegaal.
Het Franse Gourmey vroeg de Europese voedsel- en warenautoriteit EFSA als eerste bedrijf om goedkeuring van een gekweekt vleesproduct, namelijk foie gras.
In Israël kreeg Aleph Farms toestemming om kweekvlees van runderen te verkopen. In het Verenigd Koninkrijk kreeg Meatly toestemming om kweekvlees voor dierenvoer op de markt te brengen.
Het Finse Solar Foods kreeg in Amerika toestemming om eiwitten te verkopen die door genetische gemodificeerde bacteriën worden gemaakt uit koolstof.
Gentech
Zowel Amerika als Canada keurden de verkoop van een genetisch gemodificeerde appel goed die een maand lang houdbaar blijft.
De Amerikanen keurden een genetisch gemodificeerde sojaboon goed die dierlijke eiwitten bevat. Daarmee kunnen plantaardige vleesvervangers worden gemaakt die vleesachtiger smaken.
Toezichthouders in Australië en Nieuw-Zeeland keurden de verkoop van een genetisch gemodificeerd bananenras goed dat resistent is tegen schimmelziekte.
In China werd een maïsras ontwikkeld dat twee keer zoveel oogst oplevert.
Het Europees Parlement stemde in met versoepeling van de regels voor nieuwe gentechnieken, zoals CRISPR-Cas, waarmee sneller groenten en zaden kunnen worden veredeld die bijvoorbeeld minder water nodig hebben om te groeien of resistent zijn tegen plagen. Polen, dat op 1 januari het voorzitterschap van de EU overneemt, liet vlak voor de Kerst weten dat het binnen een half jaar ook instemming van de lidstaten rond wil krijgen.
Wetenschappers in Italië slaagden erin om groenten te telen die 14 keer meer jodium bevatten. Omdat de meeste mensen wereldwijd te weinig jodium via natuurlijke bronnen — eieren, vis, zeewier, zuivel — binnenkrijgen, wordt het toegevoegd aan zout.
Overige innovatie
De Amerikaanse luchtvaartautoriteit gaf voor het eerst toestemming om drones in te zetten voor het toedienen van gewasbescherming. Die kunnen handmatige arbeid en vliegtuigen vervangen.
Noorse wetenschappers wisten een bacteriestam te isoleren die emissies van lachgas, een broeikasgas, kan afbreken.
In het Verenigd Koninkrijk werden autonome tractors in gebruik genomen. Die wegen ongeveer de helft van bemande tractors.
In Vietnam werden zo’n 4.000 Chinese drones ingezet om gewasbescherming en kunstmest toe te dienen.
De wereld produceerde volgens het Amerikaanse ministerie van Landbouw nog nooit zoveel granen, rijst, sojabonen en tarwe; de vier belangrijkste voedselgewassen.